Prawo karne to dziedzina prawa definiująca czyny stanowiące przestępstwa oraz grożące za popełnienie tych czynów środki karne, kary, a także środki zabezpieczające i zasady odpowiedzialności karnej.
Elementarną zasadą prawa karnego jest równość, co oznacza, że każdy jest równy wobec prawa. Bez względu na to kto pełni jaką funkcję, w mieście czy na wsi, prawo karne w Tarnowie jest takie samo, jak w każdej części Polski.
Źródła prawa karnego
Pełen katalog źródła prawa, w tym karnego, zawarty jest w Konstytucji RP. Zgodnie z jej przepisami Konstytucji RP źródłami prawa w naszym kraju są: nadrzędna Konstytucja, ratyfikowane umowy, międzynarodowe ustawy oraz rozporządzenia wsparte aktami prawa miejscowego. Konkretnymi źródłami prawa karnego w naszej jurysdykcji są:
- Kodeks karny KK kodyfikacja z 1997r. z późniejszymi zmianami. KK składa się z części ogólnej, szczególnej i wojskowej,
- Kodeks karny skarbowy
- inne ustawy Prawo autorskie, ustawa związkach zawodowych, prawo prasowe, kodeks spółek handlowych, ustawa o przeciwdziałaniu alkoholizmowi i wychowaniu w trzeźwości,
- umowy międzynarodowe, ze szczególnym uwzględnieniem Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
Podział prawa karnego według przedmiotu regulacji
W szerokim rozumieniu – sensu largo – prawo karne podzielić można według regulacji na:
- prawo karne materialne inaczej określane jako sensu stricto. Jest to zespół przepisów prawnych, które normują czyny stanowiące przestępstwa lub wykroczeniami oraz zasady odpowiedzialności za przestępstwa, a także środki prawne podejmowane wobec sprawców przestępstw.
- prawo karne procesowe, nazywane także, jako prawo karne formalne. Jest ono zespołem przepisów prawnych, które określają postępowanie w sprawach obejmujących czyny zabronione przez wspomniane prawo karne materialne.
- prawo karne wykonawcze. Zebrane przepisy w Kodeks karny wykonawczy, normują wykonanie kar, wyroków innych niż kary wydawanych w sprawach karnych oraz środków karnych i zabezpieczających.
Według kryterium zakresu zastosowania prawo karne można podzielić na:
- prawo karne powszechne, dotyczące każdego z aspektów życia społecznego i każdego z członków społeczeństwa
- prawo karne specjalne, inaczej szczególne. Prawo to zawiera normy chroniące szczególną grupę interesów społecznych. Wyróżniamy tu prawo karne związane ze sprawami skarbowymi, prawo karne wojskowe czy przepisy związane z nieletnimi.
Przestępstwo i kara
Dzięki prawu karnemu mamy świadomość, jakie czyny są przestępstwami, jakimi karami są obwarowane, jakie są warunki i podstawy odpowiedzialności regulowanej w kodeksie, zwanej karnej. Dlatego jednoznacznie możemy stwierdzić, że prawo karne koncentruje się na podstawowych zjawiskach tj. przestępstwie i karze. Tym samym w prawie karnym wskazujemy dwie zasadnicze części. Częścią ogólną i szczególną. Cześć ogólna dotyczy zjawiska i definicji oraz katalogu przestępstw. Część ogólna wskazuje, czym jest przestępstwo, określa jego znamiona wraz ze stadiami jego dokonania. Ta sama część określa system kar, tryb ich wymierzania, warunki zaostrzenia, czy złagodzenia kary lub jej zawieszenia, czy też podstawy przedawnienia.